Giải pháp Điện mặt trời tự sản tự tiêu cho hộ gia đình

Nguồn gốc của thuật ngữ "tự sản tự tiêu"

Khái niệm "tự sản tự tiêu" (self-consumption of solar PV) đã trở nên phổ biến trên thế giới trong những năm gần đây, đặc biệt khi các chính sách hỗ trợ giá điện (FiT) không còn hào phóng như trước và giá thành thiết bị điện mặt trời ngày càng giảm. Ví dụ, tại Úc, nơi được coi là hình mẫu về điện mặt trời mái nhà, giá mua điện mặt trời từng lên tới 30-40 cents/kWh, nhưng hiện nay chỉ còn khoảng 6 cents/kWh, thấp hơn nhiều so với giá điện lưới. Điều này khiến việc bán điện thừa lên lưới không còn hấp dẫn, thay vào đó, các hộ gia đình chuyển sang tự sản xuất và tự tiêu thụ.

Tại Việt Nam, Quy hoạch điện 8 (phê duyệt ngày 15/5/2023) đặt mục tiêu đến năm 2030, 50% các tòa nhà công sở và 50% hộ gia đình sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản tự tiêu. Thuật ngữ này ngày càng xuất hiện nhiều trên các phương tiện truyền thông.

Hệ thống điện mặt trời tự sản tự tiêu là gì?

Tự sản tự tiêu nghĩa là hộ gia đình tự sản xuất điện mặt trời và sử dụng trực tiếp lượng điện đó cho nhu cầu sinh hoạt. Điện mặt trời được sản xuất vào ban ngày sẽ cung cấp cho các thiết bị như tủ lạnh, máy giặt, điều hòa, bơm nước, camera,... Lượng điện dư thừa sẽ không được bán lên lưới điện quốc gia như trước đây.

Cơ chế thanh toán trước đây của hệ thống điện mặt trời

Trước đây, các hệ thống điện mặt trời hoạt động theo cơ chế mua bán điện hai chiều thông qua đồng hồ đo đếm hai chiều:

• Ban ngày, điện mặt trời được sản xuất, một phần cung cấp cho các thiết bị trong nhà, phần dư thừa được bán lên lưới điện với giá 9,35 cents/kWh (cho hệ thống lắp trước 30/6/2019) hoặc 8,38 cents/kWh (cho hệ thống lắp từ 1/7/2019 đến 30/12/2020).

• Ban đêm, khi hệ thống không sản xuất điện, hộ gia đình sẽ mua điện từ lưới.

Cơ chế này giúp hộ gia đình vừa là người mua, vừa là người bán điện.

Cơ chế tự sản tự tiêu

Có bốn cách để thực hiện tự sản tự tiêu:

1. Sản xuất và sử dụng ngay lập tức: Điện mặt trời được sử dụng trực tiếp cho các thiết bị trong nhà.

2. Sử dụng một phần và bán phần dư thừa: Lượng điện dư được bán lên lưới.

3. Sử dụng trực tiếp và lưu trữ: Điện dư được lưu trữ trong pin để sử dụng vào ban đêm hoặc khi mất điện.

4. Bù trừ điện năng: Điện dư được bán lên lưới và được bù trừ vào hóa đơn điện.

Tại Việt Nam, cơ chế bù trừ điện năng đã từng được đề xuất trong Quyết định 11/2017/QĐ-TTg, nhưng hiện nay, hệ thống điện mặt trời vẫn hoạt động theo cơ chế bán điện ban ngày và mua điện ban đêm.

Làm thế nào để tự sản tự tiêu hiệu quả?

Để tối ưu hóa hệ thống tự sản tự tiêu, có bốn giải pháp chính:

1. Thay đổi thói quen sử dụng điện: Sử dụng các thiết bị điện vào ban ngày nhiều nhất có thể, ví dụ: chạy máy giặt, bơm nước, sạc xe điện vào giữa trưa.

2. Lắp đặt thiết bị quản lý năng lượng thông minh: Giúp điều chỉnh và lên lịch sử dụng điện tự động.

3. Thiết kế hệ thống phù hợp: Lựa chọn công suất hệ thống vừa đủ với nhu cầu sử dụng, tránh lãng phí.

4. Lắp đặt pin lưu trữ năng lượng: Giúp lưu trữ điện dư thừa để sử dụng vào ban đêm hoặc khi mất điện.

Ưu điểm của hệ thống pin lưu trữ

• Sử dụng tối đa năng lượng mặt trời: Điện dư thừa được lưu trữ thay vì bán lên lưới.

• Dự phòng khi mất điện: Hệ thống tự động chuyển sang sử dụng pin lưu trữ trong vài chục mili giây.

• Ổn định hệ thống điện: Giúp cân bằng nhu cầu sử dụng điện trong ngày.

Tuy nhiên, chi phí đầu tư pin lưu trữ khá cao, nhưng đây vẫn là giải pháp tối ưu nhất cho hệ thống tự sản tự tiêu.

Tương lai của điện mặt trời tự sản tự tiêu

Hệ thống điện mặt trời tự sản tự tiêu đang trở thành xu hướng toàn cầu và tại Việt Nam. Việc lựa chọn cơ chế chính sách phù hợp sẽ quyết định sự phát triển của điện mặt trời. Cơ chế bù trừ điện năng hoặc kết nối lưới thông qua đồng hồ hai chiều sẽ giúp hài hòa lợi ích giữa nhà nước và người dân.

Kết luận

Điện mặt trời tự sản tự tiêu không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Tùy thuộc vào nhu cầu và điều kiện, các hộ gia đình có thể lựa chọn giải pháp phù hợp, trong đó hệ thống kết hợp pin lưu trữ được xem là tối ưu nhất. Hy vọng trong tương lai, các chính sách hỗ trợ sẽ thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hơn nữa điện mặt trời tại Việt Nam.